ÇÖKERTEN(Phythium)
Özellikle fidelikte ve dikim sonrasında gözlemlenen funguslardır.
GENEL BİLGİLERPythiaceae dünya geneline dağılmış olup, gelişme istekleri ve kontrol metodları aynıdır. Tüm cucurbitler hassas olup, gerek fide gerekse bit ki döneminde ciddi zararlara uğrayabilirler. Bu organizmalar toprak safrofitleri olarak organik madde üzerinde yaşamlarını sürdürebilir ve toprakta oospor, klamidospor formları halinde 2 - 12 yıl yaşayabilirler. Bunlar suya bağımlı mantarlar olup, toprakta ve su kültürlerinde su filmi tabakalarında yaşamaya adapte olabilirler. Dağılmaları sadece su ile değil, tohum ve bitkiler ile de mümkündür.Sıcaklık, gelişiminde çok etken değildir.
FUSARIUM SOLGUNLUĞU(Fusarium solani f. cuc.)
Fideler dikildikten sonra, ilk meyve oluşumu ve hasat dönemi ortalarına kadar gözlemlenen funguslardır.
GENEL BİLGİLERFusarium, diğer türlerinde olduğu gibi toprakta kalın duvarlı klamidosporlar halinde kötü iklim şartlarına direnerek yıllarca yaşayabilir. Gövde üzerindeki yaralarda oluşan çok sayıda konidioforlar ve sporlar, rüzgarla ve su damlacıklarının çarpmasıyla kolayca yayılırlar. Bulaşık tarımsal ekipman ve aletleriyle yetiştirme ortamları patojenin etrafa yayılmasına yardımcı olur. Verticillium’a benzer şartlarda gelişmektedirler. Kısmen düşük sıcaklıklarda (20-23°C) gelişim en etkilidir. Kısa günler ve düşük ışık şiddeti bitkilerin hassasiyetini arttırır. Aynı mevsimde açık şartlarda yetiştirilen bitkiler hastalıktan daha çabuk etkilenirler.
KÖK UR NEMATODLARI(Meloidogyne spp.)
Hasat dönemi ile birlikte karşımıza çıkan nematodlar bitkide solgunluğa ve yaprak sararmalarına neden olur. Özellikle kumsal topraklar risk taşır.
GENEL BİLGİLERNematodlar, toprakta iki yıldan fazla, yapışkan bir madde ile kaplanmış yumurta kümeleri şeklinde kalabilirler. Geniş bir konukçu çeşidine sahip olup, sebzeler ve meyve ağaçlarında (enginar, patlıcan, biber, hıyar, kavun, marul, domates, badem, şeftali, zeytin...) saldırgan olabilirler. Bulaşık bitkiler, aletler ve sulama suyu ile yayılırlar. Bu organizmaların gelişme gösterdikleri en iyi şartlar yüksek sıcaklık (18-27°C) ve hafif kumlu topraklardır.
KÜLLEME(Erysiphe cichoracearum)
Birkaç türü olan külleme, hasat dönemi boyunca gözlemlenme riskine sahip funguslardır.
GENEL BİLGİLERAçık tarla şartlarında rüzgar, kapalı şartlarda hava cereyanı, konidilerin dağılımını sağlar.Bazı böcekler de taşıyıcı görev üstlenirler. Havanın nemli olduğu şartlarda külleme sınırlanır. Gelişmesinde ortam sıcaklığı, sınırlayıcı bir faktör değildir. Optimum 23 - 26° C olmakla birlikte, 10 - 35°C arasında da gelişimini sürdürebilir. Bulaşmadan 7 gün sonra lekeler görülmeye başlar. Mücadele için fungisitlerin kullanımı en popüler yoldur. Mukavim ırkların ortaya çıkışında riski olmayan veya çok az riskli fungisitler kullanılmalıdır.
YALANCI MİLDİYÖ(Pseudoperenospora cubensis)
Yapraklarda köşeli sarımsı lekeler olarak kendini gösteren fungusun hasat dönemi boyunca gözlemlenme riski vardır.
GENEL BİLGİLEROransal nemin %90 ve sıcaklığın 20-25°C’ye ulaştığı dönemlerde çok sayıda konidispor taşıyan konidiofor’ lar yaprakların alt yüzünde görülürler. Sporlar rüzgarla, hava akımı ile, şiddetli yağışta su sıçramaları ile kolayca dağılırlar. Sıcak ve nemli rüzgar, sporları uzun mesafelere taşıyabilir. Hastalığın gelişimi, nem ve çiğde olur. Bulaşma için yapraklarda serbest suyun oluşması gereklidir. Mantar yüksek sıcaklığa dayanıklı olup 37°C de 1 gün yaşayabilir. Bulaşmadan 3 - 4 gün sonra arazlar (konidiofor’lar) görülür. Kapalı şartlarda nemin azaltılması için havalandırma ve vantilasyon yapılmalıdır. Kimyasal mücadele için ilaçlamalara hemen başlanmalıdır.
KÖŞELİ LEKE(Pseudomonas syringae)
Dünya genelinde yaygın olup pek çok cucurbıt’i (hıyar, karpuz, kabak) etkiler.
GENEL BİLGİLERBu organizma bitki artıklarında hayatını iki yıla kadar sürdürür. Hasad zamanında bulaştığı tohum kabuğunda yaşayabilir ve müteakip ürüne kaynak oluşturabilir. Diğer olası kaynak, sulama suyudur. Yağmur, sulama suyu ve su damlalarını sürükleyen rüzgarla yayılır. Keza eller, aletler ve giysilerle yayılma şansı da vardır. Bitkiye yaralar ve stomalardan giriş yapar. Yüksek nem gelişmeyi arttıran ana faktördür. En yüksek bulaşma yaprakların çiğ ile kaplandığı şafak vaktidir. Optimum sıcaklıklar 24 - 28°C arasıdır. İki haftalık kurak şartlar hastalığın yayılmasını durdurur. Azot ile aşırı üst gübrelemenin yapıldığı bitkiler, bu etmene karşı daha hassas olabilirler. Bazı ticari hıyar çeşitleri bu hastalığa toleranslı veya dirençlidir.
KÖKLERDE MANTARLAŞMA(Pyrenochaeta lycopersici Sclerotioides)
Akdeniz ülkelerinde, domatesin bir hastalığı olarak bilinmektedir. Domates dışında marul, hıyar ve kavunda da görülebilmektedir.
GENEL BİLGİLERMantar toprağın derinliklerine inerek, kültürü yapılan (domates, patlıcan, marul, fasulye) vekültürü yapılmayan yabani ot türlerinin köklerine yerleşir.Klamidospor formunda burada yıllarca yaşayabilir. Değişik sıcaklıklara adapte olmuş ırkları olabilir. Bunların her biri kendine uygun sıcaklıkta harekete geçer. Topraktaki gelişimi yavaş olmakla birlikte tarımsal aletlerle ve makinalarla, toprak ve torflar yayılır. Akdeniz ülkeleri kaynaklı ırklar için optimum gelişme sıcaklıkları26 - 30°C’dir.
ÇEŞİTLİ YAPRAK LEKELERİ(Corynespora cassiicola Ulocladium cucurbitae)
Bu mantar türleri birçok bitkiyi etkilemektedir. Bitki artıklarında ve tohumlarda en az iki sene yaşamını sürdürmektedir.
GENEL BİLGİLERBu mantar safrofit (çürükçül) olarak birçok AlternaBu mantar safrofit (çürükria ve Stemphilium spp. gibi (yakın akrabalar) bitkiler üzerinde yaşamını devam ettirir. Sera şartlarında yetiştirilen hıyarlarda, ılık ve nemli şartlarda çabuk gelişmekte ve bulaşmadan bir hafta sonra ilk arazlar görülmektedir. Lekeler üzerinde çok sayıda siyah konidi üretilmekte ve bunlar hava akımı, ilaçlama ve çiğ ile yayılmaktadır.
VERTICILLIUM SOLGUNLUĞU(Verticillium dahliae)
Tipik belirtileri, yaprak ayasında “v” şeklinde klorotik yaralar, yaprak sapında tek taraflı sararmadır.
GENEL BİLGİLERGeniş bir konukçu listesine sahip olup, ılıman iklim bölgelerinde bulunur. Toprakta uzun süre yaşamlarını sürdürebilirler. Bitkilere bulaşması için kaynak; harç ve tarımsal aletlerdir. Konidi’ler hava akımı, su sıçramaları ve bazı toprak böcekleri ile dağılırlar. Hastalık kısmen düşük sıcaklıklarda (20 - 23°C) daha etkilidir. Kısa günler ve ışık şiddetinin düşük olması bitkilerin hassasiyetini arttırır.
GRİ KURŞUNİ KÜF(Botrytis cinerea)
Özellikle yaralar ve yaşlı dokularda yerleşecek ideal ortamı bulur. Marul, biber, patlıcan, domates ve hıyar hassas kültürlerdir.
GENEL BİLGİLERBu organizma, bitki artıklarında konidi, misel, sklerot formlarında yaşayabilir. Açık alanda yağmur, rüzgar, hava akımı ve çiğ ile yayılır. Özellikle yaralar ve yaşlı dokularda yerleşecek ideal ortamı bulur. Marul, biber, patlıcan, domates ve hıyar hassas kültürlerdir. Gelişimi temel olarak yüksek neme bağlı olup optimum %95’tir. Ayrıca çiğ de gelişimi için uygundur. Sıcaklık önemli bir faktör değildir. (Optimum 17 - 23°C) Gübrelemede aşırı azot kullanımı da bitki hücrelerinin mantara aşırı hassas hale gelmelerini teşvik eder.
HIYAR MOZAİK VİRÜSÜ(CMV)
Bu virüsün vektörü afidlerdir. İlk 5 - 10 saniyelik beslenmede virüsü naklederler.
GENEL BİLGİLERVirüsün tohum ile taşındığı görülmemiştir. CMV, tüm üretim bölgelerinde bulunmaktadır. Konukçu olarak çok sayıda (700) botanik tür, yıllık ve çok yıllık kültürel bitkiler, yabani bitkiler (domuz pıtrağı ...) bilinmektedir. Yabancı otlar kış konukçusu olarak kaynak yönünden önemli rol oynarlar. Öncelikle virüse toleranslı veya dayanıklı çeşitler tercih edilmelidir. Yetiştirme alanı etrafındaki yabancı otlar temizlenmelidir.
KABAK SARI MOZAİK VİRÜSÜ(ZYMV)
Bu virüsün vektörü afidlerdir. İlk 5 - 10 saniyelik beslenmede virüsü naklederler.
GENEL BİLGİLERDünya genelinde yaygın olan bu patojenin araz bilimi, konukçu değişikliği, vektör nakli yönünden farklılık gösteren bir çok ırkı mevcuttur. Nakli afidler tarafından yapılır. Bazı çalışmalar, virüsün hasad ve budama işlemleri döneminde mekanik araçlarla veya yaprakların sürtünmesi ile de nakledildiğini göstermiştir. Mukavim çeşitler mevcuttur.
HIYAR ÇOPURLUK VİRÜSÜ(CTSV)
Bilinen bir vektörü yoktur.
GENEL BİLGİLERBu virüs, düzenli olarak ilkbahar örtü altı yetiştiriciliğinde hıyara saldırır. Ancak çok az sayıda bitki etkilenir. Tüm alanın etkilendiği çok az görülür. Hastalıklı bitkilerde meyve üretimi durur. Meyve üzerinde klorotik lekelere ve şekil bozukluğuna da neden olur. CTSV’ nin bilinen bir vektörü yoktur ve bitkiden bitkiye bulaşması zordur. Bu nedenle diğer etmenlerin aksine budama ve hasat işlemleri ile yayılma göstermez. Yine de bulaşık ve hasta bitkilerin imha edilmesi önerilmektedir.
HIYAR YEŞİL BENEK MOZAİK VİRÜSÜ(CGMMV)
Bu virüsün vektörü böcekler değildir.
GENEL BİLGİLERBulaşma tekrar kullanılan yetişme ortamları (torf, toprak, vs.), bulaşık bitki artıklarından kökler yoluyla olur. Ayrıca bulaşık sulama suyu ve gıda solüsyonları ile de nakli mümkündür. Virüs çok dayanıklı olduğundan budama, hasat ve sürtünme yoluyla da taşınır. Virüsün en etkili ve ciddi olduğu nakil şekli tohum yoluyladır. Hıyarda hasad edilen tohumlardaki % 8’lik bulaşma, bir kaç aylık depolama sonunda % 1’e düşebilir. Tohumdaki bulaşma dış yüzeyde olduğundan, tohumların 70°C’de3 gün korunması ile virüs elimine edilir.
HIYAR SARI DAMAR VİRÜSÜ(CVYV)
Bu virüsün vektörü beyaz sinektir (bemisia tabaci).
GENEL BİLGİLERDaha önceleri bitki besin elementleri noksanlığından kaynaklandığı sanılan hıyar veya kavun yaprak sarılıklarının genellikle virüs bulaşmasından kaynaklandığı bilinmektedir. Bu virüs yaşlı yapraklarda sarılığa neden olan bir virüs türüdür. Ortadoğuda ciddi bir problemdir ve beyaz sinek (Bemisia tabaci) tarafından nakledilmektedir. Virüs genellikle örtü altı kültürlerinde görülür. Başka bir virüs türü olan Kavun Sarılık Virüsü (MYV) ile aralarında bir ilişki olup olmadığı henüz bilinmemektedir.
GALERİ SİNEĞİ(Liriomyza bryoniae)
Oluşturdukları galeriler ile yaprakların kurumasına neden olurlar ve fidelikten hasat sonuna kadar bitkiye zarar verirler.
GENEL BİLGİLERErgin : 2 mm uzunlukta sarı ve siyah renkli, çok hareketli sinektir. Larva : 1 mm uzunlukta, sarı renkli, yaprak dokusunda tünel açar. Pupa: Fıçı şeklinde
Yapraklar üzerinde küçük sarımsı noktalar ve çok sayıda tüneller. Daha sonra bu yapraklar kurur.
TRİPSLER(Thrips tabaci)
Özellikle çiçeklerin iç kısmında saklanan erginleri gözle görmek dikkat ister. Ancak meyvelerde kıvrılmalarla kendilerini belli ederler.
GENEL BİLGİLER0.9 - 1.2 mm uzunlukta, küçük, soluk sarı / koyu kahverengidir. Küçük yumurtalar çiçeklere, yapraklara ve meyvelere gömülür.
ZararıTSWV virüsünün taşıyıcısıdır.
YAPRAK BİTİ(Thrips tabaci)
Fumajin böceklerin salgıladığı, tatlımsı ve yapışkan sıvı üzerinde çok sayıda fungus türünün (alternaria sp. cladosporium sp. penicillium sp.) gelişmesi ile oluşur ve yaprağa siyah bir renk verir.
GENEL BİLGİLER1.5 - 2.5 mm uzunluktadır. Rengi türlere göre değişkenlik gösterir (yeşil, siyah, pembe). Kanatlı ve kanatsız formları bulunmaktadır. Hareketsiz böceklerdir.
ZararıCMV, PRSV, WMV2, ZYMV virüslerinin taşıyıcılığını yapar. Büyüme sınırlanır. Yapraklarda büzülme ve pörsüme olur. Üretilen tatlı madde (ballık) is (fumajin) ile kaplanır.
BEYAZ SİNEK(Bemisia tabaci)
Böceklerin salgıladığı tatlımsı ve yapışkan sıvı üzerinde çok sayıda fungus türünün (alternaria sp. cladosporium sp. penicillium sp.) gelişmesi ile fumajin oluşur ve yaprağa siyah bir renk verir.
GENEL BİLGİLER1.2 - 1.5 mm uzunlukta, küçük beyaz kanatlı böceklerdir. Larvaları yassı, oval ve kirpiklidir.
ZararıMYV, CTSV, CPFV virüslerinin taşıyıcılığını yapar. Üretilen tatlımsı madde (ballık), isli küf (fumajin) ile kaplanır.
KIRMIZI ÖRÜMCEK(Tetranychus urticae)
Gövde üzerinde parlak bölgeleri, bronz yeşili yaprakçıkları, çatlamış ve mantarlaşmış meyveleri ile özellikle sıcak dönemlerde daha çok gözlemlenir.
GENEL BİLGİLERKüresel, yeşilimtrak/sarı renkte, 0.3 - 0.5 mm uzunluktadır. Yumurtalar yuvarlak, şeffaf, 0.1 mm çapındadır
ZararıYaprak büyümesi durur.Yapraklar üzerinde sarı noktalar oluşur. Bilahare klorotikleşme ve renk solgunluğu görülür. Çok sayıda ipekimsi ağlar gözlemlenir.